چهارمین نشست گفت‌وگوی موضوع‌محور انجمن نویسندگان کودک و نوجوان در نمایشگاه بین‌المللی کتاب، دوشنبه، ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۴، با عنوان “چالش‌های ترجمه برای کودکان و امانتداری مترجم”، با حضور شهلا انتظاریان برگزار شد.
انتظاریان با طرح این موضوع که آثار ترجمه در ایران هم‌پای ادبیات دنیا پیش می‌رود و ارتباط همسالان در سراسر دنیا سهل شده است، به این نکته اشاره کرد که پیچیدگی‌های همگانی برای همه‌ی مترجم‌ها وجود دارد و علاوه بر آن، پیچیدگی‌های جامعه و شرایط فرهنگی و خط‌قرمزها نیز از جمله پیچیدگی‌های ترجمه هستند.
شیدا رنجبر، از مترجمان حاضر در جلسه، تأکید کرد که تصمیم‌گیرندگان حوزه‌ی نشر در این نشست‌ها پای صحبت مترجمان و مؤلفان بنشینند و چالش‌های موجود را بشنوند.
انتظاریان در ادامه‌ی بحث، با ذکر این مطلب که آثار ترجمه در سایه‌ی منابع اصلی گم می‌شوند و مخاطب مستقیم به سراغ زبان اصلی می‌رود، افزود، سنت مقابله از دست رفته و با این روند که تنها خوانش متون اصلی صورت می‌گیرد، نوشتار و خوانش و ادبیات فارسی نیز از دست خواهد رفت.
در عصر حاضر که دنیای مجازی در تغییر زبان و فرهنگ پیشروی می‌کند، اعتماد خوانندگان به آثار ترجمه‌شده از بین رفته و در روند زبان و فرهنگ فارسی فراموش می‌شود.
در ادامه‌ی بحث، محبوبه نجف‌خانی، مترجم پیش‌کسوت، اضافه کرد که حذف بعضی کتاب‌ها به واسطه‌ی محدودیت از طریق مترجم هنگام انتخاب کتاب‌ها صورت می‌گیرد؛ درحالیکه کانال‌های بررسی و انتخاب‌های کارشناسی وجود دارد، ممیزی فراتر می‌رود و آیین‌نامه‌ی ثابتی برای معیارهای اصلاح و حذف متون ارائه نمی‌دهد.
انتظاریان در جمع‌بندی بحث، تصریح کرد در همه جای دنیا سیاستی برای ممیزی وجود دارد. داشتن سیاست واحد و مشخص شدن تکلیف مترجم یک ضرورت است. او با اشاره به اینکه حوزه‌ی نوجوان بیشتر دچار چالش است، چراکه مهم‌ترین مسئله‌ی او بلوغ است، افزود، نتیجه‌ی این سخت‌گیری‌ها چیست؟ تأثیر مثبت دارد یا عکس؟
او ادامه داد، آگاهی‌بخشی یکی از وظایف ادبیات کودک است. رسالت مترجم همین آگاهی‌بخشی است. فرهنگ ایرانی برای خود تعریف‌شده است و جایگاه و مناسبات مشخص است.
انتظاریان در ادامه‌ی بحث به موضوع کپی‌رایت پرداخت. مسئله‌ی اخلاقی ارتباط ناشر و مؤلف در نبود کپی‌رایت به معضل تبدیل شده و امکان ارتباط با ناشر و نویسنده‌ی خارجی نیست.
او در پاسخ به ورود هوش مصنوعی به عرصه‌ی ترجمه گفت، ترجمه‌ی ادبی و شعر در ساختار و معنا چالش‌برانگیز است. از آنجایی که احساس در این روند دخیل است، ماشین هیچ‌گاه امکان ورود کامل به حوزه‌ی ترجمه را نخواهد داشت.
او با اشاره به اینکه بعضاً به دلیل محدودیت زمانی، بسیاری ترجمه‌ها بی‌دقت و بدون در نظر گرفتن اصطلاحات و نمادها انجام می‌گیرند، خاطرنشان کرد، صبوری امری ضروری در ترجمه است. بازبینی‌ها فرصتی برای بهتر شدن متن است و با وجود کپی‌رایت، مسئله‌ی فشار محدودیت زمانی هم از میان خواهد رفت.
در ادامه‌ی بحث، ارتباط برقرار کردن مخاطب با ادبیات ملل مختلف، به عنوان یکی از معیارهای انتخاب کتاب برای ترجمه مطرح شد. انتظاریان تأکید کرد حرکت‌های کلانی مثل کپی‌رایت باید تحقیق‌شده و با مطالعه‌ی فرهنگی صورت گیرد تا ادبیات غنی فارسی دچار رکود نشود.
انتظاریان با طرح موضوع امانتداری در ترجمه افزود، امانتداری امری دوطرفه بین زبان مبدأ و مقصد است و باید زبان متن برای مخاطب فارسی‌زبان قابل فهم باشد نه ترجمهٔ کلمه به کلمه‌ی اثر. جای خالی فصلنامه‌های تخصصی ترجمه از دیگر نکاتی بود که به آن اشاره شد.
