فریدون عموزاده خلیلی، رئیس هیئتمدیرهی انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، در مراسم اختتامیه خلق کتابهای تصویری گفت: اگر واقعبینانه به تجربهی کارگاه خلق کتاب تصویری نگاه کنیم، به آن نمرهی قبولی میدهیم، به دو دلیل؛ اول اینکه این کارگاهها در عمل به ما کمک کرد تا به تعریف کتاب تصویری نزدیک شویم و دوم اینکه تجربهی یک کار تیمی واقعی و موفق را رقم زد، چراکه نویسنده، تصویرگر، ناشر و مخاطب هر کدام تعریف متفاوتی از کتاب تصویری دارند. عموزاده با بیان این نکته که هر ایدهی داستانی برای کتاب تصویری مناسب نیست، افزود: ایدههایی برای کتاب تصویری مناسباند که بتوان با الهام از آنها به تصویر محسوس دست یافت. ایدههای انتزاعی برای کتاب تصویری کودک مناسب نیستند.
او مخاطب کودک را یار چهارم تیم کتاب تصویری دانست و افزود: کتاب تصویری کتابی است که بدون تعامل کودک شکل نمیگیرد. یعنی کودک در جهت فهم داستان در آن نقشآفرینی میکند و این نقش محوریترین عامل در دستگاه مختصات اینگونه کتابهاست.
مراسم اختتامیهی خلق کتاب تصویری یکشنبه، ۱۲ بهمن با حضور دکتر عباس صالحی، معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، امیرمسعود شهرامنیا مدیر مؤسسهی نمایشگاههای فرهنگی ایران و جمعی از نویسندگان و تصویرگران کودک و نوجوان برگزار شد.
در این مراسم دکتر صالحی، معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، با اظهار خشنودی از برگزاری چنین کارگاههایی گفت: ما باید نگاه تزئینی به تصویر را کنار بگذاریم و این عامل را مقوم متن بدانیم. او با اشاره به اینکه ضعف ما در کتاب تصویری عدم وحدت ذاتی متن و تصویر است، افزود: باید یک رابطهی ذاتی بین متن و تصویر ایجاد شود. تا این وحدت درونی بین این دو عامل شکل نگیرد، شاهد رشد کتابهای تصویری نخواهیم بود. صالحی تولید کتابهای تصویری خوب برای کودکان و نوجوانان را نتیجهی ارتباط منطقی تصویرگر و نویسنده دانست و گفت: باید فرصتی برای استمرار زمانی اینگونه کارگاهها فراهم کرد تا ارتباط بین نویسنده و تصویرگر برای خلق آثار بهتر در حوزه کودک و نوجوان به وجود بیاید.
کیانوش غریبپور، رئیس انجمن تصویرگران کتاب کودک، با بیان این نکته که در ادامهی این راه باید آهسته و پیوسته حرکت کرد، گفت: خلق کتاب تصویری در بخش کودک نیازمند زمان خود و ایجاد فضایی مناسب است که توسط این چنین کارگاههایی باید فراهم شود و ادامه یابد. او تصویر را نشانهای بیواسطهتر از متن دانست و گفت: تولید کتاب تصویری به شکل حرفهای بعد سالها خواهد توانست فرهنگ ما را از گفتاری بودنِ صرف به سمت درک نشانههای تصویری هدایت و رشد سواد بصری مخاطبان را سبب شود.
دکتر مسعود کوثری، مدیرعامل انتشارات علمی و فرهنگی با هم کار کردن را مهمتر از خلق کتاب تصویری دانست و گفت: در این کارگاهها همه یاد گرفتیم چهطور با هم کار کنیم و به تفاهم برسیم. تفاهم نویسنده و تصویرگر به نفع کودک است و تفاهم انتشارات علمی و فرهنگی و مؤسسه نمایشگاههای فرهنگی و انجمن نویسندگان و انجمن تصویرگران به نفع جریان تولید اندیشه برای کودکان و نوجوانان.
این مراسم با معرفی سه اثر برگزیده از بین ۱۵ اثر و و معرفی کتاب «کارت دعوت داری موش موشک» نوشتهی نسرین نوشامینی و تصویرگری غزاله بیگدلو به عنوان کتاب برتر به پایان رسید. جایزه این تیم سفر به نمایشگاه کتاب کودک و نوجوان بولونیا رد سال ۲۰۱۵ است.
دو کتاب برگزیدهی دیگر «چه شال خوشمزهای» نوشتهی هاجر بهاری و تصویرگری رضا دالوند و «ما فیلها» نوشتهی نسترن فتحی و تصویرگری سمانه مطلبی بودند.
همچنین پنج کتاب هم برای چاپ انتخاب شدند: «رلی پلی غمگین»، نوشتهی پیام ابراهیمی و تصویرگری شیرین شیخی؛ «وقتی که قورباغهها زبانشان به هم گره خورد»، نوشتهی عادله خلیفی و تصویرگری فائزه شکوری؛ «اژدها گولم زد» نوشتهی حمید اباذری و تصویرگری مریم یکتافر؛ «لقمهی خوشمزهی خوابالو» نوشتهی اعظم مهدوی و تصویرگری سمانه شریفی؛ «فکر من راست راستکی گم شده است»، نوشتهی روناک ربیعی، تصویرگری: بهاره نیاورانی
بیانیهی هئیت داوران نخستین کارگاه خلق کتاب تصویری
به نام پروردگار کودکی
استعداد کمنظیر تصویرگری ایرانیان شاید از خیال روایتگرمان ریشه میگیرد یا در افسونی که شرق باشکوه را برای همیشه، در جادوی شاعرانگی غوطهور کرد. اکنون، نام هنرمندان تصویرگر ایرانی برای گوش فرهنگهای آسیا و اروپا آشناست. در درون هم، بعد از چیزی نزدیک به یک دهه توقف و تکرار، زایش جدیدی در تصویرگری روی داده که چشم آینده را بیش از همیشه پُر میکند.
با اینهمه، تصویرگری ما هنوز با کودک و نیازهای او یکی نیست. تصویرگری و ادبیات کودک ما در محدودهی نخبگان مایهی مباهات است، اما در مواجهه با واقعیت حیات کتاب کودک ناکام است. بازار موفق کتابهای ترجمه در مقایسه با سرنوشت ناکام تألیف گواهی میدهد که کتاب کودک از واقعیت دور مانده و هنوز در دایرهی بستهی دلمشغولی نخبگان میچرخد.
این روزها ناشران بزرگ دارند آرام آرام از سنت حجره به صنعت نشر میل میکنند. خانوادهها بیش از هر زمان دیگر در جستوجوی کتابخوان کردن کودکاناند و نویسندگان و تصویرگران زنگ خطر عدم استقبال از آثارشان را به وضوح شنیدهاند.
ورکشاپ کتابهای تصویری در چنین شرایطی و برای تمرین کارگروههای حرفهای خلق کتاب تصویری کودک شکل گرفت تا قدمی باشد کوتاه، اما مهم به سوی واقعیتِ کتاب کودک. وقتی به داوری کتابهای این کارگاه نشستیم، اثرات یک کار گروهی را، با همفکری نویسنده و تصویرگر و با نظارت استادان کارگاه دیدیم، اما تغییر شگفتانگیزی پیش رویمان نبود. چراکه بیرون آمدن از ناحیهی تکرار، تقلید و خلاقیتهای محدود، بهسادگی و با یکی دو کارگاه ممکن نیست.
هنوز پوست ضخیم ضعف ایده، آغاز، انجام و پرداخت، جان داستانهای ما را اشغال کرده و هنوز ضعف تکنیک و تقلید الگوهای خارجی تصویرگری ما را آزار میدهد. با وجود این بدون اینکه بخواهیم این بیانیه را با خیر و خوشی تمام کنیم، از نتیجهی یک تمرین کوتاه و ساده و صمیمی اولین کارگاههای خلق کتابهای تصویری خرسندیم.
ما ناچاریم به این راضی باشیم که قدم کوتاه اما موفقی برداشته شده، در عین حال گمان میکنیم تمدن امروز ایران نباید به موفقیتهای کوچک عادت کند. قلههای بلند ادبیات کودک منتظر قدمهای ماست و دلخوشیهای کوچک نباید مایهی غفلت از نگاه به بالا و افقهای دور شود.
با چنین امیدی، با کمال احترام به هر پانزده گروه نویسنده ـ تصویرگر، نامزدها و برندهی کارگاه خلق کتابهای تصویری را اعلام میکنیم و این رویداد را به برگزیدگان کارگاه، برگزارکنندگان آن و پدیدآورندگان ادبیات کودک ایران تبریک میگوییم.
سحر ترهنده، هدی حدادی، علیاصغر سیدآبادی، فریدون عموزاده خلیلی، کیانوش غریبپور