خبرگزاری ایسنا- مهناز باقری
مطابق قانون اساسی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی متولی امور فرهنگی کشور است و مسئولیت هدایت و حمایت از فعالان عرصه فرهنگ را بر عهده دارد. برنامه‌ریزی فرهنگی و تبلیغی در جهت همکاری بیش‌تر مردم با دولت و بررسی پیرامون اثرات برنامه‌ها و فعالیت‌های دولت در افکار عمومی تنها بخش کوچکی از مسئولیت‌های این وزارتخانه است. فصل دوم و سوم مربوط به قوانین این وزارتخانه که به قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان و مدت حمایت از حق پدیدآورنده و حمایت‌های قانونی دیگر تعلق دارد، به تفصیل به چگونگی این ماجرا می‌پردازد؛ اما با توجه به مادر بودن این قانون و تحولات فرهنگی که هر از چندگاهی در جامعه در حال گذر ما، اتفاق می‌افتد، بدیهی است که قوانین دیگری در دل این قانون شکل گرفته و یا باید شکل گیرد. از جمله این قوانین، قانون بیمه نویسندگان است که اگرچه در ابتدا چراغ امیدی را در ذهن اهل قلم ایجاد کرد، به نظر می رسد رفته رفته از فروغ آن کاسته شده است.
چنان‌که در سال جدید برخی از نویسندگان که مشمول بیمه نویسندگان بودند زمانی که برای تمدید قراردادهای بیمه خود به مراکز تأمین اجتماعی مراجعه کردند با این پاسخ مواجه شدند که «خانه کتاب» بیمه نویسندگان را مسدود کرده است!
چند نفری که پیگیر این موضوع بودند، می‌گویند باید به خانه کتاب مراجعه کرد، پرینت آثار را گرفت و به ضمیمه عکس و کپی کارت ملی درخواست بیمه را ارائه کرد. البته این شامل کسانی است که پیش از این مشمول بیمه نویسندگان بوده‌اند چون مدت‌هاست که دیگر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درخواست‌های جدید را برای بهره‌مندی از بیمه نویسندگان نمی‌پذیرد.
این در حالی است که برای بسیاری از نویسندگان این سؤال مطرح است که چرا باید با حداقل حمایت‌های صنفی از نویسندگان چنین برخوردی شود؟ اگر بحث بر سر این است که در این طرح، نویسنده از غیر نویسنده تمیز داده شود، مگر «خانه کتاب» فهرست آثار منتشره نویسندگان را ندارد و مگر نمی‌توانند با استفاده از سیستم رایانه‌ای به سرعت افراد واجد شرایط را تشخیص دهند و این‌طور اهالی قلم را میان بیمه و ارشاد سرگردان نکنند؟
همچنین به استناد کدام مصوبه‌ی قانونی از بیمه کردن متقاضیان جدید خودداری می‌شود؟ چرا باید نویسندگان واجد شرایط با این پاسخ مواجه شوند که دیگر فرد جدیدی مشمول این طرح نمی‌شود؟ اگر بحث صرفه‌جویی در هزینه‌هاست، چرا باید این کار از دیوار کوتاه نویسندگان و اهل قلم شروع شود؟ آیا این بی‌تدبیری نیست که به صورت خزنده، بیمه‌ی نویسندگان را از حیز انتفاع ساقط کنیم و در نتیجه حمایت صنفی از این قشر را از میان برداریم؟
به هر حال بحث پوشش تأمین اجتماعی نویسندگان از اقدامات شایسته‌ای است که انتظار می‌رود گرد گذشت زمان، طراوت و پویایی و دستاوردهای خوش آن را از نویسندگان نگیرد؛ چه، بیش از یک دهه است که از این اقدام شایسته می‌گذرد. در اثنای آن سال‌ها مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی به دنبال نامه‌ی ریاست‌جمهوری وقت، به درخواست انجمن نویسندگان کودک و نوجوان پیشنهاد حق بیمه‌ی نویسندگان همچون هنرمندان خانه سینما را از طریق مشارکت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پذیرفت.
مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی در آن زمان در نامه‌ی خود به احمد مسجدجامعی، وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی، آمادگی سازمان متبوعش را به منظور گسترش صنعت بیمه به صورت گروهی به انجمن نویسندگان کودک و نوجوان اعلام کرد. این پیشنهاد به دنبال نامه‌ی انجمن نویسندگان کودک و نوجوان به رئیس‌جمهور وقت و دستور او برای پوشش بیمه‌ی نویسندگان از سوی محمدحسین شریف‌زادگان (مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی) به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ارائه شده بود.
در بیستمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران مشخص شد تحت پوشش بیمه قرار گرفتن نویسندگان فعالیتی است که از سوی معاونت فرهنگی وزارت ارشاد، خانه‌ی کتاب و صندوق حمایت از نویسندگان ارشاد انجام می‌گیرد. شرایط تعیین‌شده برای ورود اهل قلم زیر چتر بیمه هم پیچیده نبود. نویسندگان کودک و نوجوان با سه عنوان کتاب و نویسندگان حوزه‌ی بزرگسال نیز با دو عنوان کتاب می‌توانستند زیر پوشش بیمه‌ی مؤلفان و مترجمان قرار گیرند؛ البته مشروط به دارا بودن حداکثر ۵۰ سال سن برای مردان و حداکثر ۴۵ سال برای زنان. در این قانون حمایتی که با هدف بهره‌مند شدن از امکانات تأمین اجتماعی به منظور افزایش رفاه اجتماعی پدیدآورندگان آثار هنری انجام شده بود، سیاست‌هایی همچون حمایت دولت از پدیدآورندگان آثار فرهنگی و هنری در قالب پرداخت درصدی از هزینه بیمه و بر اساس مقررات تأمین اجتماعی حرفه‌ها و مشاغل آزاد، زیر پوشش قرار دادن پدیدآورندگان آثار فرهنگی و هنری در زمره‌ی مشمولان تأمین اجتماعی با حداق دستمزد و حقوق اعلام شده از سوی شورای عالی کار و زیر پوشش قرار دادن پدیدآورندگان آثار فرهنگی و هنری از زمره مشمولان تأمین اجتماعی با در نظر گرفتن ارائه تسهیلات، فوت و از کار افتادگی در نظر گرفته شده بود. پدیدآورندگان مشمول این قانون می‌توانستند با ارسال آثار خود (دو تا سه کتاب) همراه با بخشی از مشخصه‌های شخصی خود همچون شناسنامه و … تحت پوشش این قانون قرار گیرند. مطابق این قانون پدیدآورندگان کتاب‌هایی با ویژگی‌های زیر فاقد شرایط استفاده از بیمه تأمین اجتماعی بودند:
۱- کتاب‌هایی با عنوان یا موضوع زندگی‌نامه‌ها.
۲- کتاب‌هایی با عنوان یا موضوع گزیده‌ی سخنان.
۳- کتاب‌هایی با عنوان یا موضوع مجموعه اشعار شاعران دیگر که متعلق به پدیدآورنده‌ی مندرج در روی جلد نباشد.
۴- کتاب‌های مجموعه‌نام‌ها.
۵- کتاب‌های مجموعه سؤالات تست «حل المسائل» دروس مختلف از مقطع دبستان تا دکترا.
۶- کتاب‌های مجموعه سؤالات کنکور و المپیادهای تمام مقاطع به دانشگاهای دولتی، دانشگاه آزاد یا دیگر مراکز برگزارکننده‌ی آزمون یا مجموعه سؤالات آزمون‌های استخدامی با پاسخ یا فاقد پاسخ.
۷- فلش‌کارت‌ها.
۸- کتاب‌هایی با عنوان و مضمون لطیفه، جوک و پیامک.
۹- کتاب‌های گروه کودک و نوجوان که شامل آموزش حروف الفبا، آموزش اعداد، آموزش رنگ‌ها، طراحی و تصاویر و نظایر آن که فاقد متن باشند یا به صورت برچسب باشند.
۱۰- کتاب‌های کامپیوتری الکترونیکی و فنی که دوسوم کتاب شامل تصویر، فرمول و مدار باشد.
۱۱- کتاب‌های ادعیه.
۱۲- کتاب‌های جیبی.
۱۳- کتاب‌های آموزش آشپزی به صورت گردآوری و همچنین کتاب‌های آشپزی فاقد عکس و توضیح کامل.
۱۴- کتاب‌های نمایش‌نامه و فیلم‌نامه.
۱۵- کتاب‌های گروه رشته هنر (گرافیک، عکاسی، معماری و …) که دو سوم کتاب شامل تصویر یا نما باشد.
۱۶- کتاب‌هایی که نقش پدیدآورنده در آنها گردآوری، به اهتمام و به کوشش است.
همچنین در این قانون به صورت روشن گروه‌هایی که مشمول این قانون نیستند دقیقاً مشخص شده‌اند که از جمله آن پدیدآورندگانی هستند که دارای آثار ناشر-همکار یا ناشر-همیار هستند.
اما با گذشت سال‌ها حالا گویی این قانون فراموش شده است. به هر حال انتظار اهل قلم از رئیس دولت تدبیر و امید و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی این است که متناسب با شعارهایشان عمل کنند و اهل فرهنگ را که از محروم‌ترین قشرهای جامعه به لحاظ پوشش‌های حمایتی هستند، به حال خود رها نکنند و این ممکن نخواهد شد مگر با رجعت مجدد به میثاق‌هایی که با ملت بسته‌اند.
