طاهره ایبد، عضو هیئتمدیرهی انجمن نویسندگان کودک و نوجوان
بازهی زمانی پنج روزهی نمایشگاه کتاب (۲۲ تا ۲۷ اوت)، زمینهساز شناخت اهالی فرهنگ و کتاب دو کشور از یکدیگر شد. شرکت در نشستها و میزگردها و بازدیدهایی که از سوی موسسهی نمایشگاههای فرهنگی ایران با هماهنگی نویسندگان و ناشران برنامهریزی شده بود، با وجود نقصها و کاستیها، فرصتی بود برای به دست آوردن شناختی کلی از پرجمعیتترین کشور دنیا و فرصتی بود برای همکنشیهای حوزهی کتاب در عرصههای مختلف و به ویژه حوزهی کودک و نوجوان و تدوین حرکتهای فرهنگی دو سویه.
برای من، به عنوان یک نویسندهی کودک و نوجوان، حضور در نمایشگاه کتاب کشوری با ۳۷۰ میلیون کودک و نوجوان، فرصت ارزشمندی بود برای آشنایی با ویژگیهای کتابهای کودک و نوجوان، آگاهی از دیدگاه ناشران و نویسندگان کشور چین نسبت به کتاب کودک و تعریف و برداشت آنها از ادبیات کودک و نوجوان.
در گفتو گوهای متعددی که با ناشران چینی داشتم، از سویی شور و اشتیاق آنها را در برقراری ارتباط با اهالی حوزهی کتاب کودک و نوجوان ایران دریافتم و از سوی دیگر به تفاوت دیدگاه و نگرش آنها نسبت به ادبیات کودک و نوجوان پی بردم. وقتی برایشان توضیح میدادم که حوزهی ادبیات کودک و نوجوان ایران، حوزهای تخصصی است و برای ورود به این حوزه و نگارش اثر، ضروری است که نویسنده از مسائل روانشناختی مخاطب کودک و نوجوان، دایرهی واژگان و زاویهی نگاه مخاطب به دنیای اطراف آگاه باشد، برایشان جالب و کمی عجیب بود. طبق گفتهی آنها، در مقایسه با ایران، در چین، نگاه تخصصی و کارشناسانهی چندانی به ادبیات کودک نمیشود. از دید آنها، محدویت گونهها و ژانرهای ادبی حوزهی کتاب کودک، گواهی بر همین مسئله بود؛ بازنویسی افسانهها، داستانهای دربار و امپراتوریهای چین، بیشترین درصد کتابهای کودک و نوجوان این کشور را تشکیل میدهد و از گفتو گوها چنین برمیآمد که برخی ناشران، در پی نشر گونهها و قالبهای متنوع دیگری هستند. قابل تامل این که در گفتو گو با پدر و مادرها و کسانی که مشتاقانه میزگردها و سخنرانیها را دنبال میکردند هم، این نیاز و تقاضا دیده میشد؛ در روز آخر نمایشگاه، در استیج نویسندگان، سخنرانیای با عنوان «تاثیر داستانهای فانتزی بر تقویت قوهی تخیل کودکان» داشتم، بعد از تمام شدن برنامه، خانمی پیش من آمد و گفت: «دیدگاه متفاوت شما برای من جالب بود. من معلم هستم و با بچهها سروکار دارم، با شنیدن سخنرانی شما، به این نتیجه رسیدم که ما برای پرورش تخیل کودکان در چین، برنامهی خاصی نداریم و چندان که باید به آن توجه نداشتهایم و میتوانم بگویم که شناخت و اطلاعات کافی در این مورد نداریم.»
در بازدید از انجمن نویسندگان چین و دیدار با چند تن از نویسندگان، تصویر روشنتر و گویاتری از وضعیت کتاب و ادبیات کودک و نوجوان چین به دست آوردم.
کشور چین، انجمن نویسندگان کودک و نوجوان مجزا ندارد و «شورای کتاب کودک و نوجوان»، شاخهای از انجمن نویسندگان را تشکیل میدهد.
در این دیدار، چانگ تو، رئیس بخش بینالملل انجمن نویسندگان گفت: «این انجمن در سال ۱۹۴۹ تاسیس شده و امروز ۱۱ هزار و ۲۳۶ عضو برجسته دارد و تنها کسانی میتوانند به عضویت این انجمن درآیند که اثری از آنها جایزه گرفته باشد.»
چانگ تو ادامه داد: «از اهداف، برنامهها و فعالیتهای انجمن نویسندگان چین، فراهم کردن شرایط مناسب برای نگارش و چاپ کتاب اعضا، انتشار مجله و روزنامه، برگزاری سمینارهای ادبی، ترجمهی آثار اعضا، تبادل نظر با نویسندگان خارجی و اهدای چندین جایزه در حوزههای مختلف است.»
انجمن نویسندگان چین، چهار جایزهی ملی و سراسری به نویسندگان اهدا میکند:
۱) جایزه رمان
۲) جایزه روشو (داستان کوتاه)
۳) جایزه ادبیات قومیت (جایزه برای نویسندگانی که دربارهی ۵۵ قوم ساکن در چین داستان بنویسند.)
۴) جایزه ادبیات کودک
در ادامهی این دیدار، یکی از نویسندگان حوزهی ادبیات کودک چین، توضیحات قابل تاملی دربارهی نشر کتاب کودک و نوجوان در چین ارائه کرد. وی گفت: «در چین، سالانه ۴۰ هزار عنوان کتاب چاپ میشود که از این تعداد، یک پنجم آن، ترجمه است. ۴۰ درصد از سهم کتابهای کودک و نوجوان چین را ادبیات تشکیل میدهد که شامل شعر و نثر (ادبیات واقعگرا و افسانه) است.»
به گفتهی وی هر سال ۴ تا ۵ هزار عنوان داستان بلند در چین چاپ میشود که در این میان، رمان، پر خوانندهترین و جذابترین نوع ادبی است که بسیاری از آنها، داستانهای دربار و امپراتوریهای چین هستند.
نکتهی قابل تاملی که در سخنان یکی دیگر از نویسندگان چین، مطرح شد، انتشار داستانهای سریالی دیجیتالی بود. داستانهای سریالی دیجیتالی از فرمهای بسیار پرطرفدار چین است. این داستانها از طریق تلفنهای همراه منتشر میشوند و بسیار پر خوانندهاند. او گفت: «مردم عادت کردهاند هر شب، قبل از خواب، قسمتی از یک داستان را بخوانند. قسمتهای جدید داستانهای سریالی، شبها به روز رسانی میشود و در دسترس مخاطبان قرار میگیرد و گاهی یک داستان سریالی، میلیونها بار خوانده میشود.»
در ادامه این دیدار، هر کدام از نویسندگان ایران، با توجه به حوزهی تخصصی خود، مطالبی را مطرح کردند. در این جلسه، من به عنوان عضو هیات مدیرهی انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، پیشنهادهایی به هیات نویسندگان چینی دادم که قرار شد آنها را در شورای اصلی خود بررسی کنند. پیشنهادها عبارت بودند از:
امضای تفاهمنامهی دوستی بین انجمن نویسندگان کودک و نوجوان ایران و انجمن نویسندگان چین، برگزاری نشستهای تخصصی دربارهی ادبیات کودک و نوجوان از سوی دو کشور، تشکیل کارگروه و ورکشاپ مشترک بین نویسندگان ایران و چین و برنامهریزی برای سفر گروهی نویسندگان و حضور در مدرسههای دو کشور.