محمود برآبادی
تشکلهای صنفی و سیاسی از جمله نهادهای مدنی هستند که از دیرباز در جوامع بشری شکل گرفتهاند و کارکرد خاصی را برعهده دارند، اما تشکل های مدنی از نوع N.G.O که به آنها سازمانهای مردمنهاد (سمن) نیز گفته میشود و اهداف اجتماعی و فرهنگی را دنبال میکنند، محصول دوران معاصرند.
مهمترین ویژگی چنین نهادهایی دموکراتیک بودن ساختار سازمانی آنهاست. گردانندگانشان با رأی آزادانه و مستقیم اعضا انتخاب میشوند و با رأی آنها هم کنار میروند. به عبارتی همهی مسئولیتها و پستها انتخابیاند.
شرایط انتخابشوندگان و انتخابکنندگان نیز مطابق اساسنامه و با نظر اعضا تعیین میشود. از آنجا که عضویت در سمنها داوطلبانه و بدون انگیزهی مالی است، چنانچه چنین تشکلهایی ساختار دموکراتیک نداشته باشند و شایستهسالاری در سلسله مراتب آن حاکم نباشد، اعضا خود را متعهد به عضویت ندانسته، آن را ترک خواهندکرد. اتفاقی که در بسیاری از تشکلهای اینچنینی رخ داده است.
ساختار دموکراتیک باعث میشود که نهاد مدام در حال اصلاح خود باشد، چراکه مدیر ناتوان یا ناسالم در انتخابات بعدی حذف میشود. ساختار دموکراتیک همچنین باعث میشود مدیران در مقابل اعضا پاسخگو باشند. آنها باید دربرابر اهدافی که دراساسنامه تعریف شده احساس مسئولیت کنند و وظایفی را که برعهدهی آنها گذاشته شده، مجدانه دنبال کنند و موقعیتی را که با رأی اعضا به دست آوردهاند، حق خود ندانند بلکه وظیفهای بدانند که بر دوش آنها نهاده شده است.
از سوی دیگر اعضا باید پیوسته عملکرد سازمان خود و مدیران را زیر نظر داشته باشند و از آنان پاسخ بخواهند. وظیفهی اعضا با انتخاب افراد برای مدیریت سازمان تمام نمیشود، بلکه تازه از آن پس آغاز میشود. اگر اعضا از مدیران پاسخ نخواهند، به یقین با توجه به تمایل افراد به راحتطلبی و سهلانگاری، کسی پیشاپیش پاسخگو نخواهد بود.
اینک که در آستانهی هفدهمین مجمع عمومی انجمن قرار داریم، انتظار میرود اعضای انجمن بهطور فعال در انتخابات هیئتمدیره و بازرسان شرکت کنند؛ کاندیدای هیئتمدیره و بازرسان شوند و دوستان و همفکران خود را نیز به این کار تشویق کنند. مطمیناً در مشارکت فعالانهی همهی اعضا – چه اعضای قدیمی و چه اعضای تازهوارد- است که یک تشکل صنفی فرهنگی مردمنهاد میتواند به اهداف خود دست یابد و روز به روز پرتوانتر و شادابتر شود.
